شبکه‌های HD یا اینترنت بهتر؛ اولویت با کدام است؟

نویسنده: سجاد بیات

جارستان به نقل از زومیت؛ اختلاف سازمان صداوسیما با وزارت ارتباطات درباره‌ی باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰، یک دعوای قدیمی است که به نظر نمی‌رسد بدون اولویت‌بندی، قابل حل باشد.

محمد جواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات بیش از یک سال پیش پرونده‌ی اختلافات وزارت‌خانه‌ی متبوعش با صداوسیما درباره‌ی فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ را دوباره باز کرد. در این دعوا، گروهی معتقدند صداوسیما نیازی به این فرکانس‌ها ندارد و باید آن‌ها را تخلیه کند و در اختیار شبکه‌ی اینترنت و موبایل کشور قرار دهد. گروه دیگر هم معتقدند فرکانس‌های یادشده برای افزایش کیفیت شبکه‌های تلویزیونی ضروری هستند و اتفاقا شبکه‌ی اینترنت و موبایل نیازی به آن‌ها ندارد.

باند‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ چه باندهایی هستند و چه کاربردی دارند؟
باند ۷۰۰ مگاهرتز قسمتی از طیف الکترومغناطیسی است که فرکانس‌های ۶۸۹ تا ۸۰۶ مگاهرتزی را در بر می‌گیرد و باند ۸۰۰ مگاهرتزی به محدوده‌ی فرکانس‌های ۷۹۰ تا ۸۶۲ مگاهرتزی گفته می‌شود. پیش از اینکه تلویزیون دیجیتال زمینی در بسیاری از کشورهای دنیا متداول شود، اتحادیه‌ی بین‌المللی مخابرات باند ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز را (که به باند UHF یا «بسامد فرابالا» مشهور هستند) به پخش آنالوگ رادیو و تلویزیون اختصاص داده بود.

با افول شبکه‌های تلویزیونی آنالوگ و افزایش نیاز به پهنای باند برای ارتباطات موبایلی، بسیاری از کشورهای دنیا تصمیم گرفتند این باندها را از انحصار پخش تلویزیونی خارج و به مقاصد دیگری اختصاص دهند. کمیسیون فدرال ارتباطات (FCC) در ایالات متحده پیش از اینکه این کشور در اوایل سال ۲۰۰۹ به‌طور کامل از پخش آنالوگ به دیجیتال مهاجرت کند، باند ۷۰۰ مگاهرتزی را برای استفاده‌ی اپراتورهای موبایل به مزایده گذاشته بود.

پارلمان اروپا در سال ۲۰۱۰ و ژاپن نیز در سال ۲۰۱۲ مجوز استفاده از باند ۸۰۰ مگاهرتزی برای مقاصدی به‌جز پخش تلویزیونی صادر کردند. در همان زمان نیز نگرانی‌هایی درباره‌‌ی استفاده‌ی نسل چهارم شبکه‌های موبایلی از فرکانس 800MHz وجود داشت. برای مثال می‌توانید این مقاله از ISP Review (منتشر شده در سال ۲۰۱۰) یا این مقاله Computer World (منتشر شده در سال ۲۰۱۱) را مطالعه کنید که درباره‌ی قطع دسترسی ۳ درصد از خانه‌های بریتانیایی به تلویزیون دیجیتال هشدار می‌دادند؛ اما چنین نگرانی‌هایی باعث عقب‌نشینی اتحادیه‌ی اروپا از تصمیم خود نشد و درنهایت کشورهای عضو اتحادیه از سال ۲۰۱۳ شروع به استفاده از باند ۸۰۰ مگاهرتزی برای ارتباطات بی‌سیم موبایلی کردند.

چرا باند ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز طیف ارزشمندی از امواج الکتورمغناطیسی است؟
باند‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتزی به‌دلیل خواص الکترومغناطیسی که فرکانس‌های موجود در این محدوده دارند، از ارزش بسیار بالایی برخوردار هستند. برای مثال، فرکانس‌ باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز نسبت به باقی امواج مسافت بیشتری را طی و از موانعی مانند دیوارها بهتر عبور می‌کنند. بدین‌ترتیب اپراتورهای موبایل درصورت استفاده از باند‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز به تعداد دکل‌های مخابراتی کمتری احتیاج خواهند داشت. همچنین طول‌موج کوتاه‌تر باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتزی نسبت به سایر فرکانس‌های مورد استفاده توسط شبکه‌های موبایلی باعث می‌شود انرژی مصرفی آنتن‌های مخابراتی کاهش پیدا کند.

باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ در واقع سرمایه‌ی ملی به شمار می‌روند، مانند سایر فرکانس‌های ملی و طبق قانون در اختیار وزارت ارتباطات هستند. این فرکانس‌ها از سال‌ها پیش و پیش از انقلاب در اختیار صداوسیما قرار گرفته‌اند. وزارت ارتباطات می‌گوید صداوسیما طبق قانون باید این فرکانس‌ها را تخلیه کند و در اختیار دولت قرار دهد. مرکز پژوهش‌های مجلس اسفند سال گذشته مطابق با قانون بودجه‌ی سال ۹۹ پیشنهاد برگزاری مزایده برای اجاره‌ی باندهای فرکانسی ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز و تقسیم سود آن میان وزارت ارتباطات و صداوسیما را مطرح کرده بود. طبق قانون برنامه‌ی ششم توسعه‌ی کشور، پیشنهاد شده بود وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با همکاری سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران مزایده‌ای در ارتباط با اجاره‌ی باندهای فرکانسی تجاری ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز برگزار کرده و درآمد حاصل را به خزانه‌ی دولت واریز کنند.

همچنین پیشنهاد شده بود که مازاد این درآمد به‌طور مساوی به صداوسیما و وزارت ارتباطات اختصاص پیدا کند تا برای تأمین هزینه‌‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای سازمان صداوسیما، تأمین منابع مورد نیاز جهت کمک هزینه‌ی خرید گیرنده‌ی دیجیتال در مناطق محروم و توسعه‌ی ارتباطات روستایی توسط وزارت ارتباطات استفاده شود؛ اما درنهایت این پیشنهاد در مجلس تصویب نشد.

دوطرف چه می‌گویند؟
مقام‌های ارشد وزارت ارتباطات می‌گویند تا زمانی که صداوسیما باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ را آزاد نکند و در اختیار این وزارتخانه قرار ندهد، سرعت اینترنت بالاتر نمی‌رود و امکان توسعه‌ی زیرساخت وجود ندارد. البته جهرمی اعلام کرده است تا شهریور ۵ نقطه‌ی تاریخی تهران تحت پوشش 5G قرار می‌گیرند و گوشی‌های با قابلیت پشتیبانی از این شبکه وارد کشور شده‌اند. داوری‌نژاد رییس سابق سازمان تنظیم مقررات، به خبرگزاری مهر گفته بود:

اینستاگرام زومیت
توسعه‌ی شبکه موبایل روی فناوری 5G نیازمند باند فرکانسی ارزان‌قیمت است. باتوجه به اینکه باندهای فرکانسی ۷۰۰ و ۸۰۰ مگاهرتز به دلیل برد پایین، باند طلایی محسوب می‌شوند، می‌توان از این فضا برای توسعه‌ی این فناوری استفاده کرد و تجهیزات آن نیز ارزان‌تر خواهد بود.

در مقابل صداوسیما تقریبا هیچ‌کدام از اظهارات مقام‌های دولت را قبول ندارد. امیرحسن نافذ مدیرکل نظارت و طیف فرکانس سازمان صدا و سیما حتی این مسئله را که استفاده از باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ باعث کاهش هزینه‌ها می‌شود، هم رد می‌کند. او در این‌باره به مهر گفت:

قیمت هر سایت BTS در باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ در حال حاضر بیش از قیمت آن در باندهای بالاتر است. فضای فرکانسی ۷۰۰ و ۸۰۰ دارای پهنای باند و در نتیجه چگالی اطلاعات (throughput) و نرخ بیت کمی است و عملاً این باند برای حل مشکل سرعت و ظرفیت اینترنت که خصوصاً در این ایام مردم را آزار می‌دهد کارساز نیست. چنانچه بخواهند این کمبود را با راه اندازی تعداد بیشتر سایت BTS جبران کنند باز هزینه چند برابر می‌شود و از لحاظ فنی هم به علت تداخل بیش از حد امواج در هم، مشکل را حل نمی‌کند.

آگهی استخدام
این مقام ارشد صداوسیما در همین مصاحبه که اردیبهشت سال جاری منتشر شده است، «توان عملیاتی» فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ را پایین اعلام می‌کند و می‌گوید برای 5G هم کاربرد ندارند.

وزارت ارتباطات می‌گوید به باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ برای بهبود اینترنت در دوره‌ی کرونا نیاز دارد. صداوسیما می‌گوید این باندها در کوتاه‌مدت قابل بهره‌برداری نیستند
مدیرکل نظارت صداوسیما همچنین خالی بودن باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ در حال حاضر را که ادعای وزارت ارتباطات است رد می‌کند و می‌گوید این سازمان در حال حاضر از این باندها برای راه‌اندازی شبکه‌های HD استفاده می‌کند. رضا علیدادی، معاون توسعه و فناوری رسانه ملی هم اردیبهشت ماه در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان وزارت ارتباطات را متهم کرد که دنبال درآمدزایی است. او با اشاره به این نکته که همه‌ی برنامه‌های سازمان متبوعش رایگان است، کسب درآمد از فروش خدمات مبتنی بر این بستر را انگیزه‌ی اصلی وزارت ارتباطات برای پیگیری این موضوع اعلام کرد.

یکی دیگر از محل‌های مناقشه‌ی دو طرف، میزان تاثیر باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ در کوتاه مدت است. امیر ناظمی معاون وزیر ارتباطات می‌گوید استفاده از این باندها، یکی از راه‌های مناسب برای افزایش کیفیت و پایداری شبکه‌ی اینترنت موبایلی کشور در دوره‌ی شیوع کرونا به شمار می‌رود. مدیرکل طیف فرکانس سازمان صداوسیما با اشاره به مسئله‌ی تحریم‌ها و زمان‌بر بودن نصب و راه اندازی سخت‌افزارهای مورد نیاز، این مسئله را که باندهای ۷۰۰ و ۸۰۰ در کوتاه مدت تاثیرگذار خواهند بود رد می‌کند.

چه کسی این دعوا را داوری می‌کند؟
وزارت ارتباطات و صداوسیما زیرنظر یک ارگان نیستند و به همین دلیل داوری دعوای آن‌ها، خود مشکل دیگری به شمار می‌رود. دولت مقام بالادستی صداوسیما نیست و امکان صدور دستور برای تخلیه‌ی این باندها را ندارد. از طرفی وزارت ارتباطات هم بخشی از دولت به شمار می‌رود و امکان راضی کردن آن با چیزی به جز خواسته‌ی اصلی مقام‌های مسئول این وزارتخانه، تقریبا غیرممکن است. آذری جهرمی موضوع فرکانس‌های ۷۰۰ و ۸۰۰ را در بودجه‌ی سال ۹۹ منعکس کرد؛ اما مجلس شورای اسلامی پیش‌بینی‌های او را از بودجه خارج ساخت.

به نظر می‌رسد شورای امنیت ملی یکی از نهادهایی باشد که امکان بررسی دعوای دو طرف و صدور رای را دارد. این مسئله در شورای امنیت ملی مطرح شده است؛ اما هنوز تکلیف آن مشخص نیست.